Z dniem 25 września podmioty prywatne i publiczne zatrudniające 50 osób i więcej zobowiązane są do wdrożenia tzw. ochrony sygnalistów. Jest to związane z Ustawą o ochronie sygnalistów, która jest odpowiedzią na dyrektywę unijną z 2021 roku. Wszystko po to, aby przestrzegać prawa pracowników oraz gwarantować im anonimowość w sytuacjach, które tego wymagają. Jako Directan oferujemy kompleksowe wsparcie w realizacji założeń Ustawy w przedsiębiorstwach. W tym miejscu zebraliśmy dla Ciebie paczkę kluczowych informacji.
Kim są sygnaliści?
Zacznijmy od tego, kim właściwie są sygnaliści. Zgodnie z definicją podaną w Ustawie status taki otrzymują osoby, które posiadają wiedzę na temat naruszeń prawa w danej firmie lub instytucji publicznej i wiedzę tę nabyli w wyniku pracy na rzecz danej organizacji, lub współpracy z nią. Do tej pory wiele takich osób obawiało się konsekwencji związanych z ujawnieniem tych informacji, dlatego nie decydowały się na to, a prawo dalej było łamane. Mogło dotyczyć to zarówno praw i obowiązków pracowniczych, jak i innych kwestii (np. rozliczeń finansowych, zamówień publicznych). Od teraz osoby chcące dokonać zgłoszenia lub publicznego ujawnienia takich informacji mają mieć zapewnioną pełną ochronę i anonimowość. Sygnalistami mogą być m.in.: pracownicy, zleceniobiorcy, akcjonariusze itd.
Na jakiej podstawie gwarantowana jest im ochrona?
Jak już wspomniano, podstawą prawną jest tu Ustawa o ochronie sygnalistów, która została uchwalona 14 czerwca 2024 roku. Dnia 24 września 2024 roku została opublikowana w Dzienniku Ustaw, a jej zapisy wchodzą w życie z dniem 25 września 2024 roku. Na początku nałożą szereg obowiązków na podmioty prywatne i publiczne o zatrudnieniu na poziomie 50 osób i więcej. Nie oznacza to jednak, że podmioty o mniejszym zatrudnieniu nie mogą już teraz zdecydować się na opracowanie skutecznych procedur i wdrożenie anonimowych kanałów zgłoszeniowych zgodnych z przepisami Ustawy o ochronie sygnalistów. W tej grupie jednak ma to charakter dobrowolny.
Kogo dokładnie dotyczy ochrona sygnalistów?
Pojęcie ochrony sygnalistów jest szerokie i swoim zakresem obejmuje interesu wielu grup. Zgodnie z przepisami ochroną prawną obejmowane są osoby, które o nieprawidłowościach informują za pomocą:
- zgłoszenia wewnętrznego;
- zgłoszenia zewnętrznego;
- ujawnienia publicznego.
Na status sygnalisty mogą liczyć osoby zatrudnione na podstawie różnych umów, w tym m.in.: umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej czy też świadczące pracę na podstawie innego stosunku pracy. Co ciekawe, ochrona tyczy się również osób w procesie rekrutacji na dane stanowisku czy też tych, które rozwiązały już umowę z danym podmiotem. W tym momencie warto zauważyć, że ochrona dotyczy nie tylko osób zgłaszających nieprawidłowości, ale również:
- osób powiązanych z sygnalistą;
- osób pomagających w dokonaniu zgłoszenia;
- osób prawnych i jednostek organizacyjnych, które w jakikolwiek sposób są powiązane lub pomagają sygnaliście.
Dlaczego ochrona sygnalistów jest tak ważna?
Do tej pory wiele osób rezygnowało z informowania o nieprawidłowościach ze względu na strach przed późniejszymi konsekwencjami (np. utratą pracy). Teraz ma się to zmienić. Anonimowe kanały zgłoszeń mają zachęcić większą liczbę osób do tego, aby zgłaszały przykłady naruszenia prawa z korzyścią dla administracji państwowej oraz zainteresowanych przedsiębiorców. Bardzo ważne jest, aby sygnaliści mieli poczucie bezpieczeństwa i pewność, że za dokonane zgłoszenie nie zostaną ukarani.
Kluczowe środki ochrony sygnalistów
W ramach ochrony sygnalistów stosuje się wybrane środki. W Ustawie uwzględniono m.in.:
- odwrócony ciężar dowodu (jeżeli ktoś stosuje działania odwetowe, to w jego obowiązku jest udowodnienie, że dane działanie nie jest odwetem);
- zakaz działań odwetowych ze strony współpracowników, przełożonych i pracodawcy (np. nie można wypowiedzieć stosunku pracy po dokonaniu zgłoszenia);
- sankcje karne nakładane na pracodawców, którzy dokonują naruszenia przepisów prawa;
- sankcje karne dla pracowników, którzy nie wypełnią obowiązku związanego z ochroną sygnalistów;
- zakaz zrzeczenia się ochrony przez sygnalistę.
Wszelkie wątpliwości w tym zakresie możesz skonsultować z naszym ekspertem. Wskażemy Ci na Twoje prawa i obowiązki jako pracodawcy oraz pomożemy Ci w prawidłowym wdrożeniu ochrony sygnalistów w organizacji.
Na czym polega wdrożenie ochrony sygnalistów?
Tak naprawdę ochroną sygnalistów są wszystkie działania, które związane są z obsługą wewnętrznych zgłoszeń dotyczących naruszeń prawa. Wchodząca w życie Ustawa zobowiązuje podmioty publiczne i prywatne do zaimplementowania lub stworzenia systemu do przyjmowania i obsługi zgłoszeń. System ten jednocześnie musi być szczelny oraz ma gwarantować pełną anonimowość osobom zgłaszającym. Ponadto wdrożenie powinno uwzględniać: procedury, kanały zgłoszeniowe (w tym anonimowe kanały zgłoszeniowe) oraz edukację pracowników w tym zakresie.
Na jakie korzyści możesz liczyć jako pracodawca?
Choć w zamyśle ochrona sygnalistów ma zapewnić bezpieczeństwo pracownikom, to jednak z jej wdrożeniem wiążą się również określone korzyści dla pracodawców. Przede wszystkim jako pracodawca możesz nie być świadomy tego, że na niższych szczeblach organizacji dochodzi do naruszeń, które prowadzą do strat finansowych i na szwank wystawiają reputację przedsiębiorstwa. Anonimowe zgłoszenie sprawi, że dowiesz się o nich na tyle szybko, aby odpowiednio zareagować i zażegnać kryzys w jego zarodku. Z jednej strony unikniesz sankcji karnych, a z drugiej wygenerujesz oszczędności oraz zadbasz o budowę pożądanego wizerunku. W ten sposób buduje się również lojalność zespołu.
Kompleksowe wsparcie od Directan
Jako Directan oferujemy przedsiębiorcom kompleksowe wsparcie we wdrożeniu zapisów Ustawy o ochronie sygnalistów. Obejmuje ono m.in.: wdrożenie systemu, przygotowanie i prowadzenie anonimowych kanałów zgłoszeń, opracowanie niezbędnych regulaminów i procedur, wsparcia prawnika oraz szkolenia pracownice. Przeprowadzimy Cię przez cały proces. Chcesz wiedzieć więcej? Skontaktuj się z naszym ekspertem, a ten przygotuje dla Ciebie dedykowaną ofertę współpracy.
